Ακολουθεί το άρθρο που δημοσιεύτηκε σήμερα στην εφημερίδα «ΦΩΝΗ της Ροδόπης» με τίτλο: «Λακωνισμός, η υπέρτατη αρετή».



Έχοντας, λοιπόν, υποδεχθεί την καινούρια Χρονιά, μια Χρονιά που κουβαλάει τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης και φέρνει μάλλον δυσοίωνα μηνύματα για τα επόμενα βήματα της κοινωνίας, παρατηρούμε από τη μια πλευρά το κυνήγι του χρήματος, που νομίζουμε ότι θα μας οδηγήσει στην απόλυτη ευτυχία και συνοδεύεται από διατυπώσεις του τύπου «το χρήμα αγοράζει τα πάντα» και από την άλλη τους ολοένα και υψηλότερους δείκτες της ανεργίας σ’ ένα μόνιμο, πλέον σκηνικό τραγικής υποβάθμισης και κρίσης του ηθικοπνευματικού πολιτισμού. Δηλαδή δυο εκ διαμέτρου αντίθετες καταστάσεις: την ύπαρξη και ενίσχυση του χρήματος στην πρώτη περίπτωση και την έλλειψή του στη δεύτερη που οδηγεί αναπόφευκτα στον δανεισμό. Η ευτυχία, όμως, δεν έρχεται ούτε από το χρήμα, ούτε από τον δανεισμό. Άλλωστε, ο Μολλιέρος το είπε ευκρινώς στον Φιλάργυρο: «Αυτοί που δανείζονται είναι δυστυχείς». Μήπως, λοιπόν θα έπρεπε να την αναζητήσουμε μέσω των επιταγών του λακωνισμού;

Ο λακωνισμός ως μια απλή και λιτή θεώρηση της ζωής και των πραγμάτων, εκτός από τρόπο έκφρασης, βοηθά το σύγχρονο άνθρωπο να βγει από σημαντικά αδιέξοδα, στα οποία βρίσκεται. Με τον όρο αυτό εννοούμε την ικανότητα έκφρασης ενός ατόμου με μεστότητα, περιεκτικότητα και συντομία. Το άτομο δηλαδή που υιοθετεί και εφαρμόζει στον λόγο του τον λακωνισμό έχει τη δυνατότητα να εκφράζεται με ακρίβεια, βοηθώντας τον δέκτη των λόγων του να κατανοήσει πλήρως το βαθύτερο νόημα των μηνυμάτων του. Η ικανότητα να εκφράζεται κάποιος εύστοχα και απλά δηλώνει σπουδαία πνευματική καλλιέργεια, καλή γνώση της γλώσσας που χρησιμοποιεί αλλά λιτότητα και ουσία, τόσο στον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται, όσο και στον τρόπο με τον οποίο ζει. Για τον λόγο αυτό άλλωστε, αρκετοί υποστηρίζουν ότι ο λακωνισμός είναι και αντίληψη ζωής.

Όπως γνωρίζουμε από διάφορα ιστορικά δεδομένα οι Σπαρτιάτες ήταν αυτοί που καθιέρωσαν την σύντομη, μεστή και περιεκτική ομιλία, η οποία ήταν απόρροια του γενικότερου τρόπου ζωής τους, που υπήρξε από κάθε άποψη λιτός. Το μέτρο, όμως, ήταν χαρακτηριστικότατο γνώρισμα όλων των αρχαίων Ελλήνων, και στην ζωή τους και στην έκφρασή τους, ενώ είναι αδιαμφισβήτητο στοιχείο ότι η ελληνική γλώσσα ήταν και είναι μια από τις πιο πλούσιες, μεστές, ακριβείς γλώσσες, αφού για κάθε νόημα και συναίσθημα υπάρχει μια ξεχωριστή, ιδιαίτερη και συγκεκριμένη λέξη.

Όσο για την αξία του λακωνισμού, αυτή έγκειται πρώτα απ’ όλα στην κατανόηση του λόγου. Ο άνθρωπος εισάγεται κατευθείαν στην ουσία των νοημάτων και λόγω της διαλεκτικής σχέσης λόγου-πνεύματος, μαθαίνει να σκέφτεται καλύτερα. Αποτέλεσμα είναι η όξυνση της κριτικής ικανότητας, η γόνιμη αμφιβολία, η ορθότερη αμφισβήτηση με προβολή θετικών αντιπροτάσεων και μια γενικότερη πνευματική εγρήγορση, που είναι ίσως το πιο σημαντικό από όλα. Χάρη στην πνευματική εγρήγορση το άτομο επεξεργάζεται και κρίνει το υλικό με το οποίο ασταμάτητα βομβαρδίζεται καθημερινά από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ώστε να διαμορφώνει μια πιο συγκροτημένη εικόνα και άποψη για τα πράγματα χωρίς να μετατρέπεται σε φερέφωνο επιτήδειων, που επιχειρούν συστηματικά την πνευματική υποδούλωση για να κυριαρχήσουν.

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω ο τρόπος ομιλίας των ατόμων που υιοθετούν τις αξιώσεις του λακωνισμού είναι απλός και μεστός. Αυτό υποδηλώνει ότι το ίδιο ώριμη, ουσιαστική και μεστή είναι και η σκέψη των ατόμων αυτών, ενώ παράλληλα όλες τους οι δραστηριότητες διέπονται από έλλειψη υπερβολής και κάθε περιττού στοιχείου. Ο λακωνισμός δηλαδή, θα λέγαμε ότι διακρίνει άτομα που εκτιμούν και ασπάζονται ηθικές αρετές όπως η ειλικρίνεια και ο σεβασμός στον άλλον, αρετές που τείνουν να εξαφανιστούν μέσα στα σημερινά κοινωνικά δεδομένα, όπου κυριαρχεί η πνευματική αλλοτρίωση, η εκμετάλλευση, η υποκρισία, η δολιότητα. Είναι λυπηρό πραγματικά ότι ο σημερινός άνθρωπος ενδιαφέρεται μόνο για τις υλικές απολαύσεις, το άγριο και ανήλεο κυνήγι του χρήματος, το οποίο πολλές φορές γίνεται εις βάρος των συνανθρώπων μας και έχει χάσει κάθε σοβαρότητα και επαφή με υψηλές αξίες και αρχές. Αντίθετα, η αυτοπειθαρχία και η λιτότητα που εκφράζονται με τον λακωνισμό, μπορούν να προφυλάξουν τον σύγχρονο άνθρωπο απέναντι στον ηθικό αμοραλισμό οδηγώντας τον σ’ έναν ειλικρινή διάλογο με τον εαυτό του και τους άλλους, σε μια γνήσια ενδοσκόπηση, ώστε να είναι σε θέση να πλησιάσει την αυτογνωσία και να κατακτήσει την ηθική του ελευθερία.

Τα οφέλη από την εφαρμογή των επιταγών του λακωνισμού δεν περιορίζονται μόνο στο άτομο αλλά και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, μιας και το κάθε άτομο δεν είναι παρά μια ψηφίδα, ένα πολύ μικρό κομμάτι στο μεγάλο ψηφιδωτό της κοινωνίας. Έτσι, ο μεστός και περιεκτικός λόγος, που γίνεται ευκολότερα κατανοητός, διευκολύνει την επικοινωνία και καλλιεργεί τη συνεργασία και την αλληλεγγύη σε κάθε επίπεδο, στοιχεία που σήμερα σπανίζουν εξαιτίας της άκρως ωφελιμιστικής εποχής μας η οποία έχει εδραιώσει σε γερά, όπως διαπιστώνεται, θεμέλια τον ανταγωνισμό, το μίσος για την επιτυχία του άλλου και την πλέον συνηθισμένη ατομιστική συμπεριφορά.

Με την απουσία του λακωνισμού από τη ζωή μας απομακρυνόμαστε ολοένα και περισσότερο από τον ανθρωπισμό. Αυτό συμβαίνει γιατί όταν οι εκπαιδευτικοί και οι πνευματικοί άνθρωποι δεν είναι λακωνικοί, δεν έρχονται πιο κοντά στο λαό και δεν γίνονται σαφέστερα αντιληπτοί, χωρίς να επιτελούν με τον τρόπο αυτό την παιδευτική αποστολή που έχουν αναλάβει. Επιπλέον, οι επιστήμονες δεν προωθούν επιτυχέστερα την έρευνά τους και τις νέες μεθόδους, χάνοντας την ουσιαστικότερη επικοινωνία με τους συνεργάτες τους και την διατύπωση εμπεριστατωμένων απόψεων. Και το γεγονός αυτό σημαίνει απουσία ενδιαφέροντος για το «εμείς» και συνακόλουθη στασιμότητα της κοινωνίας.

Στον πολιτικό λόγο τέλος, η απουσία του λακωνισμού γίνεται ιδιαίτερα αισθητή στην σημερινή κοινωνία, μιας και κυριαρχεί σ’ αυτόν η γριφώδη και αινιγματική γλώσσα που θολώνει τα πραγματικά γεγονότα και προσιδιάζει στους λόγους λαϊκιστών και δημαγωγών. Ο πολίτης που δεν εμβαθύνει στους λόγους αυτούς, εύκολα πείθεται και διακατέχεται από μια μεγάλη προθυμία υποστήριξης και διάδοσής τους. Ακόμη, χάνεται εντελώς ο διάλογος και εάν υπάρχει σε κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις αναπτύσσεται με ελάχιστη ακρίβεια, χωρίς να διευκολύνει τη λήψη πολιτικών αποφάσεων, ενώ ταυτόχρονα, οι πολίτες δεν μπορούν να διατυπώσουν εύστοχα τα αιτήματά τους και δεν μπορούν να διεκδικούν με αξιώσεις τα δικαιώματά τους. Με τα δεδομένα αυτά το δημοκρατικό πολίτευμα δεν προστατεύεται, που σήμερα απειλείται από φαινόμενα ασυνέπειας λόγων-έργων των ηγετών, από έντονη γραφειοκρατία, από λαϊκιστικές τακτικές.

Θα πρέπει στο σημείο αυτό να γίνει απολύτως κατανοητό ότι ο λακωνισμός για τους Έλληνες ειδικά, έχει ουσιαστικότερη σημασία. Ως πρώτοι εισηγητές της κορυφαίας αρετής αυτής, που κλείνει μέσα τις τόσες άλλες, πλησιάζουμε με την εφαρμογή της πιο κοντά στην παράδοσή μας, σεβόμαστε τον σπουδαίο πολιτισμό που αναπτύσσουμε τόσους αιώνες και αναλαμβάνουμε τα ινία του αγώνα για ένα πιο δημιουργικό παρόν. Στα χρόνια που ζούμε, όπου γνωρίζουν ραγδαία ανάπτυξη και εξάπλωση η ξενομανία και η πολιτιστική διείσδυση από τους ισχυρούς, η άκριτη και δουλική μίμηση και εισβολή ξένων λέξεων, ο λακωνισμός είναι δυνατόν να προβληθεί ως ένα μέσο ανάσχεσης όλων αυτών με παράλληλη σημαντική επαφή με τις ρίζες μας. Έχοντας αυτά στο νου μας οφείλουμε σε διεθνές επίπεδο να στηρίξουμε τον διεθνή διάλογο και την συνεργασία, να πραγματοποιήσουμε μια κοινή προσπάθεια για την εδραίωση ενός κλίματος συναδέλφωσης και παγκόσμιας ειρήνης.

Τελειώνοντας αυτήν την μικρή και κάθε άλλο παρά επαρκή σκιαγράφηση της υπέρτατης αρετής του λακωνισμού, θα ήθελα να τονίσω πως η ευθύνη και το καθήκον για την μετάδοση του λακωνισμού βαραίνει κατά κύριο λόγο την παιδεία που παρέχεται από το κράτος καθώς και τον κάθε πολίτη που δεν επιθυμεί να παίρνει στάση παρατηρητή αλλά να συμμετέχει ενεργά στην διαμόρφωση των δεδομένων μέσα στα οποία ζει και εργάζεται. Είναι στο χέρι του καθενός μας να επιλέξει εάν θα υιοθετήσει ή όχι ως τρόπο ζωής τις αξίες του λακωνισμού. Πάντως, κάθε επιλογή έχει και τις αντίστοιχες συνέπειές της.