Ακολουθεί το άρθρο μου που δημοσιεύτηκε σήμερα στην εφημερίδα «ΦΩΝΗ της Ροδόπης» με τίτλο «Χελώνα δίχως καβούκι, πορεία χωρίς ελπίδα».




Χελώνα δίχως καβούκι, πορεία χωρίς ελπίδα

Το πρόβλημα των αστέγων στην Ευρώπη, πρό(σ)κληση για δράση

«Δεν έχω ρολόι – τι να το κάνω άλλωστε; – μα αντιλαμβάνομαι πολύ καλά, στην ολοκλήρωση του κάθε λεπτού, τον οργανισμό μου να εξασθενεί, να χάνεται ένα ακόμη μέρος από την ενέργεια και τη δύναμη που υπήρχαν κάποτε σ’ αυτό το σώμα. Αυτό το σώμα που, πλέον, μοιάζει με αέρινο, ανύπαρκτο, διότι ο ψυχρός αέρας το τυλίγει σχεδόν σαν αστραπή.


Μάταια, προσπαθώ να ξεγελάσω τον εαυτό μου ότι μία τσαλακωμένη χαρτόκουτα ή μια σκισμένη αφίσα θα με προστατεύσει από τον αέρα, τη βροχή, το χιόνι. Με πολύ περπάτημα και αρκετή υπομονή θα ψάξω και πάλι αύριο, όπως και κάθε μέρα εδώ και μήνες που δεν μπορώ πια να υπολογίσω, σε κάδους απορριμμάτων για κάποιο κομμάτι παλιού ρούχου. Όταν μαζέψω αρκετά, θα μπορέσω με κάποιο τρόπο να τα ενώσω και να φτιάξω κάτι που θα μοιάζει με ρούχο για να το φοράω και να κρυώνω λιγότερο. Από τη βροχή δεν μπορώ να προστατευτώ, μα αν είμαι τυχερός θα βρω ένα μέρος μέχρι να σταματήσει και μετά θα συνεχίσω για ακόμη μία περιπέτεια στην αφιλόξενη για μένα πόλη. Μια πόλη που συγκεντρώνει τόσο απειλητικά το βλέμμα της πάνω μου, σαν να αποτελώ απειλή γι’ αυτήν. Ίσως μια απειλή για την τόσο όμορφη ψευδαίσθηση που έχει δημιουργήσει και συνεχίζει να καλλιεργεί ότι όλα βαίνουν καλώς, ότι προβλήματα ουσιαστικά δεν υπάρχουν κι όποια τυχόν κι αν υπάρξουν λύνονται ως δια μαγείας, ότι όλοι είναι χαρούμενοι αφού καταναλώνουν, αφού διασκεδάζουν, αφού κανένας δεν παραπονιέται. Μέρος αυτής της ψευδαίσθησης ήμουν κάποτε κι εγώ, αλλά τώρα βρίσκομαι στο περιθώριο, του οποίου οι διαστάσεις αυξάνονται καθώς φεύγουν οι μέρες, τρέχουν οι μήνες, καλπάζουν τα χρόνια. Ένα περιθώριο στο οποίο οι συγγενείς μου, οι φίλοι μου, οι γνωστοί μου με έχουν τοποθετήσει και οι άνθρωποι που με βλέπουν καθημερινά στο δρόμο δεν ξεχνούν να μου θυμίζουν με τη ματιά τους. Έχω κάνει λάθη, πολλά. Όλοι μας κάνουμε λάθη και όλοι μας μαθαίνουμε από αυτά. Άλλοι μικρότερα, άλλοι μεγαλύτερα. Άλλοι λιγότερα, άλλα περισσότερα. Άλλοι μπορούν μόνοι τους να τα ξεπεράσουν και άλλοι χρειάζονται βοήθεια. Όταν με συναντήσεις σε κάποιο παγκάκι, κουλουριασμένο, προσπαθώντας να προστατευθώ από το κρύο, έχοντας μέρες να φάω, μη φοβηθείς, πλησίασε, μίλησέ μου, έχω ανάγκη τη βοήθειά σου.»


Αυτό θα μπορούσε να αποτελεί ένα σύντομο απόσπασμα από ένα ημερολόγιο ενός από τους 100.000.000 άστεγους σε ολόκληρο τον κόσμο (στοιχεία Ο.Η.Ε.) ή ενός από τους 3.000.000 άστεγους στην Ευρώπη (στοιχεία της Caritas: 3.000.000 άστεγοι στο δρόμο ή σε ξενώνες, ενώ οι διαμένοντες σε ακατάλληλα καταλύµατα είναι 18.000.000 άνθρωποι) ή ενός από τους 20.000 άστεγους στην Ελλάδα (εκτιμήσεις ΜΚΟ και της FEANTSA, της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Εθνικών Οργανώσεων που εργάζονται με άστεγους χωρίς να υπολογιστούν οι πρόσφυγες κ.λπ.).

Το φαινόμενο των αστέγων είναι μία από τις πιο ακραίες και καταστροφικές συνέπειες της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Παρά το γεγονός ότι η Ευρώπη αποτελεί μια εύπορη κοινότητα, η επίλυση του ζητήματος είναι ακόμα δύσκολη, ενώ σε ορισμένες χώρες το φαινόμενο ενδέχεται να επιδεινώνεται.

Το πρόβλημα

Η έλλειψη στέγης συνδέεται με ανθρώπους που αναγκάζονται να κοιμούνται σε υπαίθριους χώρους σε πόλεις της Ευρώπης. Αν και αυτό είναι σίγουρα η πιο προφανής εκδήλωση της έλλειψης στέγης, οι άνθρωποι που χαρακτηρίζονται ως άστεγοι – ή διατρέχουν σχετικό κίνδυνο – αγωνίζονται  καθημερινά με διαφορετικούς τρόπους. Για παράδειγμα, μπορεί να ζουν σε προσωρινά καταλύματα, όπως ξενώνες ή ιδρύματα, ενώ η εξασφάλιση στέγασης μπορεί να γίνει ακόμα πιο δύσκολη, αν από την  εργασία τους δεν έχουν τις απαραίτητες διασφαλίσεις και έναν ικανοποιητικό μισθό ή αν ζουν υπό την απειλή της έξωσης.

Επίσης, όσοι διαμένουν σε ανεπαρκείς κατοικίες - όπως σε τροχόσπιτα σε απαγορευμένες περιοχές ή σε πυκνοκατοικημένες περιοχές - διατρέχουν εξίσου τον κίνδυνο να μείνουν άστεγοι.

Άστεγος – γιατί;

Το μείνει άστεγος κάποιος άνθρωπος οφείλεται σ’ ένα συνδυασμό αλληλένδετων ανθρώπινων, διαρθρωτικών και θεσμικών παραγόντων.

Οι σημαντικές αλλαγές που μπορεί να προκύψουν, λόγω οικονομικών ή προσωπικών προβλημάτων, όπως ένα διαζύγιο, το πένθος, κάποια ψυχική ασθένεια ή η υπερβολική χρήση ουσιών, αυξάνουν τον κίνδυνο να μείνει κανείς άστεγος ανεξάρτητα από την ηλικία του. Τα άτομα που εγκαταλείπουν την Πρόνοια ή βγαίνουν από τη φυλακή είναι επίσης ευάλωτα σε αυτό το ενδεχόμενο.

Η αδυναμία κάποιου να εξοφλήσει τους λογαριασμούς του ή να αγοράσει τρόφιμα και άλλα καθημερινά καταναλωτικά αγαθά, όπως επίσης και η ανεργία, είναι λόγοι που μπορούν να οδηγήσουν στην έλλειψη στέγασης. Επιπλέον, οι πιο φτωχοί άνθρωποι ίσως βρεθούν σε δυσχερέστερη  κατάσταση εξαιτίας του ολοένα αυξανόμενου κόστους της στέγασης.

Σύμφωνα με έκθεση της ΕΕ, το 38% των ατόμων που απειλούνται από τη φτώχεια δαπανούν περισσότερο από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος τους για στέγαση - παραπάνω από το διπλάσιο του μέσου όρου του συνολικού πληθυσμού.

Η έκθεση σημειώνει επίσης ότι τα στοιχεία από τα Κράτη Μέλη δείχνουν ότι ο αριθμός των ατόμων που κοιμούνται σε υπαίθριους χώρους ή δεν διαθέτουν  κατάλυμα έχει αυξηθεί σε ορισμένες χώρες, κάτι που ενδεχομένως οφείλεται και στην πρόσφατη ύφεση.

Ανεπαρκείς υπηρεσίες υποστήριξης μπορεί να οξύνουν περισσότερο τα προβλήματα. Για παράδειγμα, η παροχή κοινωνικής στέγασης δεν παρουσιάζει ομοιομορφία μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Καθώς οι άστεγοι δεν διαθέτουν μια μόνιμη διεύθυνση, αντιμετωπίζουν περαιτέρω δυσκολίες πρόσβασης στην κοινωνική στέγαση και τη σωστή υγειονομική περίθαλψη.

Έλλειψη στέγης - Όχι πια!

Τα κράτη-μέλη έχουν την κύρια ευθύνη για την ανάπτυξη πολιτικών, ώστε να συμβάλουν στην άμβλυνση του προβλήματος των αστέγων, ενώ η ΕΕ έχει έναν περισσότερο συντονιστικό ρόλο. Το θέμα της καταπολέμησης του φαινομένου βρίσκεται αυτή τη στιγμή στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο πλαίσιο της καταπολέμησης της φτώχειας. Άλλωστε το τρέχον έτος έχει χαρακτηριστεί ως «Ευρωπαϊκό Έτος Καταπολέμησης της Φτώχειας και του Κοινωνικού Αποκλεισμού».

Το 2008 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε μια γραπτή δήλωση, η οποία καλεί για τη διευθέτηση του προβλήματος της έλλειψης στέγασης στην Ευρώπη έως το 2015. Το Κοινοβούλιο ζήτησε από την Επιτροπή να αναπτύξει ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο, στο οποίο θα προσδιορίζεται το πρόβλημα των αστέγων, ενώ παράλληλα θα παρέχει ετήσια ενημέρωση σχετικά με τις δράσεις των κρατών-μελών.

Πέρυσι, το θέμα των αστέγων επιλέχθηκε ως θεματικός άξονας για το συντονισμό μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών-μελών στον τομέα της κοινωνικής ένταξης.

Η έκθεση της ΕΕ καλεί τα κράτη-μέλη να αναπτύξουν ολοκληρωμένες στρατηγικές για την καταπολέμηση του προβλήματος των αστέγων, οι οποίες θα συνδυάζουν την οικονομική στήριξη με την αποτελεσματική ρύθμιση για καλύτερη ποιότητα κοινωνικών υπηρεσιών - ιδιαίτερα σε τομείς, όπως η στέγαση, η απασχόληση, η υγεία και η Πρόνοια.

Η ανάπτυξη πιο αποτελεσματικών πολιτικών για την αντιμετώπιση του προβλήματος των αστέγων θα αποτελέσει το αντικείμενο ενός μεγάλου συνεδρίου το Δεκέμβριο του 2010. Η «Ευρωπαϊκή Διάσκεψη για την Έλλειψη Στέγης» συγκεντρώνει τους βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς, όπως τις δημόσιες αρχές και τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στον τομέα κοινωνικής στέγασης και των ανθρώπων που έχουν βιώσει την έλλειψη στέγης.

Παράλληλα, η καμπάνια για το «Ευρωπαϊκό Έτος Καταπολέμησης της Φτώχειας και του Κοινωνικού Αποκλεισμού» θα συνεχίσει να ευαισθητοποιεί τις κοινωνίες για το θέμα αυτό και τις δύσκολες καταστάσεις που προκαλεί σε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους 2010, η FEANTSA - η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία των Εθνικών Οργανισμών που Ασχολούνται με τα Θέματα των Αστέγων (http://www.feantsa.org/) - έχει ξεκινήσει μια πανευρωπαϊκή εκστρατεία με τίτλο «Βάζοντας τέλος στην έλλειψη στέγης» (Ending Homelessness - http://feantsa.horus.be/code/EN/pg.asp?Page=1252).

Το μήνυμα της εκστρατείας είναι ότι η έλλειψη της στέγασης είναι ένα πρόβλημα που μπορεί να επιλυθεί μόνο μέσω της συντονισμένης προσπάθειας για την ανάπτυξη ολοκληρωμένων στρατηγικών και όχι μέσω αποφάσεων και μέτρων βραχυπρόθεσμου χαρακτήρα.

Σημείωση: η φωτογραφία που συνοδεύει το δημοσίευμα είναι από το βιβλίο «Ο Καρλομάγνος και η κάμερα με τα μυστικά» του Συγγραφέα-Φωτογράφου, Σπύρου Παλούκη (http://www.spyrospaloukis.com/), τον οποίο ευχαριστώ θερμά.